PROGRAM

PROFILAKTYKI SZKOLNEJ

P R O F I L A K T Y K A
jest chronieniem człowieka
w rozwoju przed zagrożeniami
i reagowaniem na nie.

Jej celem jest ochrona człowieka,
dziecka, ucznia, wychowanka przed
wszelkimi zakłóceniami rozwoju.

Zadaniem szkolnej profilaktyki jest chronienie dzieci przed zagrożeniami przez
działanie wychowawczo-profilaktyczne, a także reagowanie w sytuacjach rozpoznawa-
nia pierwszych prób podejmowania zachowań ryzykownych poprzez odwołanie się do
specjalistycznej pomocy (wskazywanie , czasem pomoc w organizacji pierwszego
kontaktu ze specjalistą, nawiązanie kontaktu z rodzicami motywowanie do podjęcia
leczenia i terapii.

Co należy wykonać w naszej szkole, aby uchronić wychowanków przed zagrożeniami ?
- promować zdrowie
- uczyć podejmowania roztropnych decyzji
- kształtować prawdziwe przekonania i obalać stereotypy
- zmieniać błędne oczekiwania
- nawiązywać współpracę z instytucjami wspierającymi szkołę w profilaktyce np. poradniami pedagogiczno-psychologiczną
- uczyć krytycznego stosunku do mediów

Te cechy jednostki i środowiska, które sprzyjają podejmowaniu zachowań jednostki i środowiska, które sprzyjają podejmowaniu zachowań ryzykownych nazywamy czynnikiem ryzyka.

Do zbadanych czynników ryzyka zalicza się:
- środowiska społeczne ( przeludnione, przestępcze)
- normy społeczne (powodujące dane zachowanie)
- modelowanie takich zachowań w domu i w szkole
- konflikty i doświadczenie izolacji w dzieciństwie
- grupa rówieśnicza, w której normą są zachowania destrukcyjne
- niskie wyniki osiągane w szkole i brak celów życiowych
- łatwość zdobycia substancji psychoaktywnych
- wczesna inicjacja w zachowaniach ryzykownych

Natomiast te, które zwiększają odporność człowieka na działanie czynników ryzyka nazywamy czynnikami chroniącymi. Do najważniejszych zbadanych czynników chroniących zalicza się za tlawkinsem
- silna więź emocjonalną z rodzicami
- zainteresowanie nauką szkolną
- regulowanie profilaktyki religijne
- uwewnętrzniony szacunek do norm, wartości i autorytetu
- stałą opiekę sprawowaną przez kompetentną osobę dorosłą
- zdolności umożliwiające dobre wyniki w nauce
- umiejętność rozwiązywania problemów
- wrażliwość społeczną
- poczucie własnej skuteczności

Działania profilaktyczne powinny być nakierowane na osłabienie czynniki ryzyka i wzmacnianie czynników chroniących.

Rozpoznanie oddziaływania czynników ryzyka i czynników chronionych w danym środowisku pozwala na wyodrębnienie grup o specyficznym zagrożeniem ryzyka.
Te grupy to:
1. Grupa niskiego ryzyka – dzieci i młodzież nie podejmująca zachowań
ryzykownych.
2. Grupa podwyższonego ryzyka – osoby, które podjęły choć jedno zachowanie
ryzykowne ( eksperymentatorzy).
3. Grupa wysokiego ryzyka – osoby, których zachowanie ryzykowne są utrwalone
i które odczuwają negatywne konsekwencje tych zachowań.

Profilaktyka problemowa w szkole.

Badania diagnozujące środowisko szkolne wskazują stały wzrost liczby uczniów palących papierosy, pijących alkohol, odurzających się chemicznymi środkami wziewnymi lub narkotykami. Uczniowie przyjmują też leki przeciwbólowe, nasenne, uspokajające bez zalecania oraz kontroli lekarza. Zastraszająco obniżą się wiek inicjacji alkoholowej, nikotynowej i narkotykowej.
Kontakt młodych ludzi ze środkami psychoaktywnymi powoduje negatywne konsekwencje dla ich zdrowia oraz wyzwala zachowania ryzykowne to jest: agresje, przestępczość oraz przedwczesne kontakty seksualne. Na wzrost uzależnień wpływa powszechna dostępność środków psychoaktywnych, moda (często lansowana przez media), ciekawość, brak atrakcyjnych metod spędzania czasu wolnego oraz problemy osobiste młodych ludzi i to w równej mierze rodzinne jak i związane ze szkołą. Jako iż uzależnienie jest problemem złożonym, powodowanym przez wiele rozmaitych czynników, działania zapobiegawcze muszą być wielokierunkowe.
nastawione zarówno na ograniczenie dostępności i także popytu na środki psychoaktywne.
Zapobieganie uzależnieniom poprzez redukcję popytu na środki psychoaktywne.
Definicja ustawowa z dnia 24 kwietnia 1997 roku o przeciwdziałaniu narkomanii wyróżnia trzy wskaźniki zagrożenia uzależnieniem:
1. problemy psychiczne
2. negatywne oddziaływanie środowiska
3. sporadyczne używanie środków psychoaktywnych.
Pojęcie zagrożenia uzależnieniem wyjaśnia teoria mówiąca o czynnikach ryzyka i czynnikach chroniących.
Czynniki ryzyka to sytuacje i warunki oraz niekorzystne cechy tkwiące w samym dziecku oraz w jego środowisku. Młody człowiek niedojrzały emocjonalnie, o niskim poczuciu własnej wartości wychowujący się w rodzinie, która nie zaspokaja jego podstawowych potrzeb psychicznych - miłości, bezpieczeństwa, akceptacji - który czuje się odrzucony przez środowisko, jest podatny na różne zagrożenia.
Czynniki chroniące mają zwiększyć odporność człowieka na negatywne wpływy. Czynniki te to przede wszystkim silna więź z rodzicami, zainteresowania nauką w szkole, poszanowanie norm wartości i autorytetów, przynależność do pozytywnej grupy rówieśniczej, praktyki religijne.
W populacji szkolnej wg badań diagnostycznych znajdują się uczniowie zagrożeni w różnym stopniu. Jedni przed inicjacją tytoniową, narkotykową, alkoholową inni mający za sobą próby w tym zakresie oraz uczniowie, którzy są już uzależnieni a co za tym idzie mający problemy zdrowotne, społeczne i szkolne.

Działania profilaktyczne podejmowane przez szkołę dzielą się na trzy poziomy:

profilaktyka pierwszorzędowa - skierowana jest do ogółu młodzieży. Ma na celu promocję zdrowego stylu życia oraz opóźnienie wieku inicjacji np. alkoholowej. Zwiększa odporność na oddziaływanie niekorzystnych czynników.
Działania te to:
1. Stwarzanie przyjaznego klimatu, udzielanie wsparcia emocjonalnego młodzieży w trudnych sytuacjach, dobra komunikacja, pozytywne relacje nauczyciel-uczeń.
2. Pozytywne wzorce ze strony nauczycieli.
3. Konsekwentne wdrażanie określonych wymagań co do zachowań uczniów zawartych w statucie szkoły, reagowanie na zachowania nieprawidłowe.
4. Budowanie dobrej współpracy z rodzicami i pozyskiwanie ich jako sojuszników podejmowanych działań.
5. Pomoc uczniom mającym trudności w nauce.
6. Wczesne rozpoznawanie i diagnozowanie uczniów z grup ryzyka i zapewnienie pomocy na terenie szkoły.
7. Udostępnienie uczniom i rodzicom informacji o specjalistycznej pomocy poza szkołą,
8. Szkolenie kadry pedagogicznej w zakresie profilaktyki zagrożeń oraz umiejętności wychowawczych.
9. Stały kontakt z instytucjami zajmującymi się problemem uzależnień
10. Wprowadzenie programów informacyjno-edukacyjnych nastawianych na przekazywanie informacji o zagrożeniach związanych z używaniem środków psychoaktywnych oraz mechanizmem powstawania uzależnienia a także ćwiczenia ważnych umiejętności życiowych.
11. Alternatywne formy zachowań, które umożliwią młodzieży zaspokojenie potrzeby aktywności i osiągnięć poprzez angażowanie ich w jakąś pozytywną działalność.
12. Wprowadzenie programów bazujących na pracy z pozytywnymi liderami młodzieżowymi.
13. Współpraca ze środowiskiem lokalnym, wspólne podejmowanie działań.
Profilaktyka drugorzędowa - adresowana jest do grup podwyższonego ryzyka a więc do osób które przeszły już inicjację, u których występują już liczne i poważne problemy. Celem tej profilaktyki jest umożliwienie wycofania się z ryzykownych zachowań. Młodym ludziom nie wystarcza już działanie informacyjno-edukacyjne. Niezbędne są:
• specjalistyczna diagnoza pozwalająca określić stopień zagrożenia oraz charakter problemów,
• formy pomocy ustala się na podstawie diagnozy, są to np.
opracowanie programu profilaktyki i wspierania rodziny
2. zajęcia wyrównawcze
3. terapia indywidualna lub grupowa
Profilaktyka trzeciorzędowa - dotyczy młodych ludzi z grup wysokiego ryzyka, uzależnionych. Podejmowana jest już przez specjalistyczne instytucje, celem jej jest ograniczenie głębokości i czasu trwania zaburzeń. Działanie szkoły w tym wypadku ogranicza się do wsparcia i pomocy w organizowaniu leczenia.

W zależności od adresata do którego skierowane są działania profilaktyczne. Rozróżnia się w literaturze trzy poziomy profilaktyki:
1. Profilaktyka pierwszorzędowa – skierowana do grupy niskiego ryzyka, polega na promowaniu zdrowego stylu życia i zapobieganiu zagrożeniom, w szczególności na rozwijaniu umiejętności radzenia sobie z wymaganiami życia. Jej celem jest opóźnianie inicjacji lub zachęcanie do abstynencji.
2. Profilaktyka drugorzędowa, skierowana jest do grupy podwyższonego ryzyka, polega na ograniczaniu podejmowania zachowań ryzykownych i zachęcaniu do wycofania się.
3. Profilaktyka trzeciorzędowa jest interwencją w sytuacji pojawienia się uzależnienia, leczeniem, które ma ograniczyć negatywne skutki uzależnienia i umożliwić powrót do normalnego życia.